ตัฟซีรซูเราะฮฺอัตเตาบะฮฺ 66 (อายะฮฺ 107-110 มัสจิดฎิรอร) | 14/5/67

- กลุ่มที่ไม่ได้ออกไปรบและทำความผิดซ้ำ ด้วยการสร้างมัสจิดอัฎฎิรอร
กลุ่มบนีอัมริบนิลเอาส์ มีคนนึงชื่ออบูอามิร อัรรอฮิบ อัลฟาซิก(เผ่าคอสรอจ) เคร่งครัดในศาสนาคริสต์ เป็นหัวโจกในการสร้างมัสจิดฎิรอร, คนที่อยู่เบื้องหลังมี 12 คน (มีรายชื่อชัดเจน) เขาได้หนีไปอยู่เมืองคริสต์ทางตอนเหนือ
- นบีสาปแช่งเขา ให้เสียชีวิตในพื้นที่ที่ไม่มีคนอยู่เลย
- ลูกอบูอามิรคือ ฮันซอละฮฺ (แต่งงานกับลูกของอับดุลลอฮฺ อิบนุอุบัย อิบนิสะลูน) คืนแรกที่แต่งงาน นบีเรียกจิฮาด เขาก็ออกไปโดยที่ยังไม่ได้อาบน้ำจะนาบะฮฺ และได้เสียชีวิตในสงคราม นบีได้เห็นมลาอิกะฮฺมาอาบน้ำให้

- อิสลามเสมือนน้ำบริสุทธิ์ ล้างสังคมมะดีนะฮฺให้สะอาด 
- คนดีคนชั่ว อยู่ร่วมกันไม่ได้
- อับดุลลอฮฺ อิบนุอับดิลลาฮฺ อิบนิอุบัยฺ อิบนิสะลูน ศรัทธาและปกป้องท่านนบี พ่อเขาดูหมิ่นนบี ก็ปกป้องนบีเต็มที่ ไม่ให้พ่อเข้าเมืองจนกว่านบีจะอนุญาต
- ความศรัทธาและความชั่ว ไม่ได้อยู่ที่สายเลือด ตย. ฮันซอละฮฺและภรรยา

وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرَارًا وَكُفْرًا وَتَفْرِيقًا بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ وَإِرْصَادًا لِمَنْ حَارَبَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ ۚ وَلَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنَا إِلَّا الْحُسْنَىٰ ۖ وَاللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ  
9:107 และบรรดาผู้ที่ยึดเอามัสยิดหลังหนึ่งเพื่อก่อให้เกิดความเดือดร้อนและปฏิเสธศรัทธาและก่อให้เกิดการแตกแยกระหว่างบรรดามุอฺมินด้วยกัน และเป็นแหล่งซ่องสุมสำหรับผู้ที่ทำสงครามต่อต้านอัลลอฮฺและรอซูลของพระองค์มาก่อนและแน่นอนพวกเขาจะสาบานว่า เราไม่มีเจตนาอื่นใดนอกจากสิ่งที่ดี และอัลลอฮฺนั้นทรงเป็นพยานยืนยันว่า แท้จริงพวกเขานั้นเป็นพวกกล่าวเท็จอย่างแน่นอน

- มัสจิดฎิรอรอยู่ตรงไหน ? นัก ปวศ. บอกว่า ห่างจากกุบาอฺประมาณ 6 เมตร
- มุจัมมะฮฺ อิบนุจาริยะฮฺ مجمع بن جارية (หนึ่งในกลุ่มที่สร้างมัสจิดฎิรอร) เป็นเด็กมาก พ่อเขาเป็นหัวโจกของกลุ่ม เขาได้รับแต่งตั้งเป็นอิมามมัสจิดฎิรอร (ถูกระบุในมุนาฟิก 12 คนด้วย) ภายหลังท่านอุมัรเรียกมาสอบถาม เขาก็บอกว่า ตอนนั้นยังเด็กมาก พ่อแต่งตั้งให้เป็นอิมามก็ทำตาม ท่านอุมัรก็วางใจ แต่งตั้งให้เป็นอิมาม

لَا تَقُمْ فِيهِ أَبَدًا ۚ لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَىٰ مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِيهِ ۚ فِيهِ رِجَالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا ۚ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ  

9:108 เจ้าอย่าไปร่วมยืนละหมาดในมัสยิดนั้นเป็นอันขาด แน่นอน มัสยิดที่ถูกวางรากฐานบนความยำเกรงตั้งแต่วันแรกนั้นสมควรอย่างยิ่งที่เจ้าจะเข้าไปยืนละหมาดในนั้น เพราะในมัสยิดนั้นมีคณะบุคคลที่ชอบจะชำระตัวให้บริสุทธิ์ และอัลลอฮฺนั้นทรงรักบรรดาผู้ที่ชำระตัวให้สะอาดบริสุทธิ์อยู่เสมอ
- กลุ่มที่สร้างมัสจิดฎิรอร ขอให้ท่านนบีไปละหมราดที่นั่น นบีรับปากว่ากลับจากตะบู๊กจะไปละหมาด อัลลอฮฺก็ประทานอายะฮฺมาก่อน
- คนสำคัญในสังคมหรือคนที่มีผู้เคารพนับถือมาก ต้องระวังตัวอย่าไปเข้าแผนของผู้ไม่หวังดี การร่วมมือกับกลุ่มหนึ่งกลุ่มใด เป็นการยอมรับ(หรือทำให้สังคมเข้าใจ)ว่ากลุ่มนั้นดี

"มัสยิดที่ถูกวางรากฐานบนความยำเกรง" -- คือ มัสจิดกุบาอฺหรือมัสยิดนบี ?

-- ทัศนะที่เห็นว่าคือ "มัสจิดกุบาอฺ" เพราะมี "..ในมัสยิดนั้นมีคณะบุคคลที่ชอบจะชำระตัวให้บริสุทธิ์ " -- นบีถามว่า พวกท่านทำอะไร อัลลอฮฺจึงเรียกว่า มุตะเฏาะหิรีน ในอายะฮฺนี้
ชาวกุบาอฺบอกว่า หลังจากชำระนะจาซะฮฺด้วยก้อนหินแล้ว(อิสติจมาร) เราจะชำระด้วยน้ำ (อิสตินจาอฺ)
- มีรายงานว่า บนูอัมรฺ อิบนิเอาฟฺ เอาแบบอย่างมาจากชาวยิว ในเรื่องการชำระล้าง แสดงว่าอิสลามมายืนยันความถูกต้องในบทบัญญัติบางเรื่องของยิว แต่ก็มีบางเรื่องที่แตกต่าง เช่น บทบัญญัติของยิว นะจาซะฮฺที่เปื้อนเสื้อผ้า ต้องตัดส่วนที่เปื้อนออก

7:157 และจะปลดเปลื้องออกจากพวกเขา ซึ่งภาระหนักของพวกเขาและห่วงคอ ที่ปรากฏอยู่บนพวกเขา

ทัศนะ 2 หมายถึง มัสจิดนบี มีหะดีษชัดเจนว่าเป็นมัสจิดที่สร้างรากฐานแห่งความยำเกรง
- การชำระนะจาซะฮฺด้วยน้ำหรือของแข็ง เช่น ทิชชู่, หิน, ใบไม้

أَفَمَنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَىٰ تَقْوَىٰ مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٍ خَيْرٌ أَمْ مَنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَىٰ شَفَا جُرُفٍ هَارٍ فَانْهَارَ بِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ ۗ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ  

9:109 ผู้ที่วางรากฐานอาคารของเขาบนความยำเกรงต่ออัลลอฮฺ และบนความโปรดปรานนั้นดีกว่าหรือว่าผู้ที่วางรากฐานอาคารของเขาบนริมขอบเหวที่จะพังทลายลง แล้วมันก็พัง นำเขาลงไปในนรก และอัลลอฮฺนั้นจะไม่ชี้แนะทางแก่กลุ่มชนที่อธรรม

"ผู้ที่วางรากฐานอาคารของเขาบนริมขอบเหวที่จะพังทลายลง" -- ไม่มีอิคลาศในการงาน

لَا يَزَالُ بُنْيَانُهُمُ الَّذِي بَنَوْا رِيبَةً فِي قُلُوبِهِمْ إِلَّا أَنْ تَقَطَّعَ قُلُوبُهُمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ  
9:110 อาคารของพวกเขาที่ก่อสร้างขึ้นมานั้นยังคงเป็นที่ระแวงสงสัยอยู่ในจิตใจของพวกเขาจนกระทั่งหัวใจเหล่านั้นจะแตกออกเป็นเสี่ยงๆ และอัลลอฮฺนั้นเป็นผู้ทรงรอบรู้ ผู้ทรงปรีชาญาณ

- ทุกบาปที่ทำ การเตาบะฮจากบาปนั้น ต้องเสียใจเท่ากับความสุขที่ได้จากบาปนั้น
- ท่านนบี "การเสียใจคือการเตาบะฮฺ"