หะดีษที่ 10-3 นำสิ่งหะรอม มาใช้ทำความดี (หรือใช้ทำอิบาดะฮฺ)

"...หลังจากนั้นท่าน (ร่อซูล) ได้เล่าเรื่องชายคนหนึ่งที่เดินทางเป็นระยะเวลายาวนานจน (ผม) ยุ่งเหยิง และฝุ่นตลบ เขาแบมือทั้งสองสู่ฟ้า (พลางขอดุอาอฺว่า) ข้าแต่พระผู้อภิบาล ! ข้าแต่พระผู้อภิบาล ! ขณะนั้น อาหารที่เขากินนั้นเป็นอาหารที่ต้องห้าม เครื่องดื่มของเขาก็เป็นที่ต้องห้าม และเสื้อผ้าของเขาก็เป็นที่ต้องห้าม และบำรุงปากท้องของเขาด้วยสิ่งที่ต้องห้าม ดังนี้แล้วจะมีการตอบสนองการขอของเขาได้อย่างไร”   หะดีษนี้บันทึกโดยมุสลิม

- เอารายได้หะรอมไปซื้อของหะล้าล, หรือเอารายได้หะล้าลไปซื้อของหะรอม
- เอาเงินหะรอมไปทำฮัจญฺ ฮัจญ์ใช้ได้ไหม ? ต้องทำใหม่ไหม ?
- ขโมยเงินมาบริจาค ?
- เอาทรัพย์ส่วนรวมไปบริจาค สร้างสิ่งสาธารณะ แต่อ้างถึงตนเอง
- ทรัพย์สินแผ่นดิน มีรายได้หะล้าลหะรอมปะปน นำมาให้ประชาชน เรารับได้ไหม ?
- บริษัทที่มีรายได้หะล้าลหะรอมปะปน เราทำงานได้ไหม ?

قال أبو الفرج بن الجوزي رحمه الله رأيت بعض المتقدمين يسأل عمن كسب حلالًا أو حرامًا من السلاطين والأمراء ثم بنى الأربطة والمساجد هل له ثواب فأفتى بما يوجب طيب القلب المنفق وأنه له في إنفاق ما لا يملكه نوع سمسرة لأنه لا يعرف أعيان المغصوبين فيرد عليهم قال فقلت واعجبا من متصدرين للفتوى لا يعرفون أصول الشريعة ينبغي أن ينظر في حال هذا المنفق أو لا فإن كان سلطانا فما يخرج من بيت المال فقد عرفت وجوه مصارفه فكيف يمنع مستحقيه ويشغله بما لا يفيد من بناء مدرسة أو رباط وإن كان من الأمراء أو نواب السلاطين فيجب أن يرد ما يجب رده إلى بيت المال وإن كان حرامًا أو غصبا فكل شيء يصرف فيه حرام والواجب رده على من أخذ منه أو ورثته فإن لم يعرف رده إلى بيت المال يصرف في المصالح أو في الصدقة ولم يحظ آخذه بغير الإثم انتهي 

24.44 อิบนุลเจาซียฺ - อุละมาอฺยุคก่อนเคยถูกถามว่า ผู้นำ กษัตริย์ ที่มีรายได้ทั้งหะล้าลและหะรอมปะปนกัน สร้างโรงเรียนและมัสยิด เขาจะมีผลบุญไหม ?
- เงินส่วนกลาง (บัยตุลมาล) ต้องนำไปใช้จ่ายตามความจำเป็นของสังคม เช่น โรงพยาบาล, โรงเรียน ฯลฯ
- ของที่ยึดจากชาวบ้าน, สินบน
- ของที่ได้มาด้วยความเกรงใจของเจ้าของ (จำใจต้องให้ เพราะไม่กล้าปฏิเสธ)

وإنما كلامه في السلاطين الذين عهدهم في وقته الذين يمنعون المستحقين من الفيء حقوقهم ويتصرفون فيه لأنفسهم تصرف الملاك ببناء ما يبنونه إليهم من المدارس والأربطة ونحوهما مما قد لا يحتاج إليه ويخص به قومًا دون قوم فأما لو فرض إمام عادل يعطي الناس حقوقهم من الفيء ثم يبني لهم ما يحتاجون إليه من مسجد أو مدرسة أو مارستان ونحو ذلك كان ذلك جائزا فلو كان بعض من يأخذ المال لنفسه من بيت المال بنى بما أخذ منه بناء محتاجا إليه في حال فيجوز البناء فيه من بيت المال لكنه ينسبه إلى نفسه فقد يتخرج على الخلاف في الغاصب إذا رد المال إلى المغصوب منه على وجه الصدقة والهبة هل يبرأ بذلك أم لا وهذا كله إذا بنى على قدر الحاجة من غير سرف ولا زخرفة وقد أمر عمر بن عبدالعزيز بترميم مسجد البصرة من بيت المال ونهاهم أن يتجاوزوا ما تصدع منه وقال إني لم أجد للبنيان في مال الله حقا وروي عنه أنه قال لا حاجة للمسلمين فيما أضر بيت مالهم.

- อิสลามให้ความสำคัญกับการสร้างคนมากกว่าการสร้างอาคาร
- การบริหารงบประมาณส่วนกลาง (บัยตุ้ลมาล)
- อุมัร อิบนุอิบดิลอะซีซ ดับตะเกียงของบัยตุ้ลมาล เมื่อท่านจะพูดเรื่องส่วนตัว