ทบทวนชีวิต 1 : เพื่ออะไร ?

การทบทวนในชีวิตของมุสลิมนั้นต่างจากมิติการทบทวนชีวิตของศาสนาอื่น เราปฏิเสธไม่ได้ว่าการทบทวนชีวิตในรูปแบบสากลหรือของศาสนาอื่นนั้นก็มี อย่างการคิดบัญชี การประเมินผล บางศาสนาก็ละเอียด สำหรับมิติของการทบทวนในอิสลามที่เราใช้ว่า มุฮาซะบะฮฺ (مُحَاسَبَة) นั้นไม่มีในศาสนาอื่นแน่นอนแน่นอน เพราะการทบทวนชีวิตของมุสลิมนั้นคือ การทบทวนเพื่อโลกหน้า (อาคิเราะฮฺ)

ซึ่งมิตินี้ในรูปแบบอื่นนั้นไม่มี  ไม่ว่าจะเป็นบริษัท การคิดบัญชี การประเมินผล เรื่องเหล่านี้เขาไม่คำนึง  อนาคตในโลกหน้าของเขาจะเป็นอย่างไร เขาไม่คำนึงว่ารายได้ที่มาจากสิ่งหรือแหล่งฮะรอมมันจะส่งผลกระทบต่อชีวิตในโลกหน้าอย่างไร

 

ศาสนาอิสลามของเราได้ให้ความสำคัญมากในเรื่องการทบทวนชีวิตของมุสลิมทุกคน จนกระทั่งเป็นคำสั่งสอนสำคัญที่ถูกระบุในอัลกุรอานหลายๆ ครั้งทีเดียว อิสลามเราไม่มีเนื้อหาอันใดที่จะนำเสนอดีกว่าอัลกุรอานหรือหะดีษของท่านนบี ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม หรือภาคปฏิบัติของบรรดาสะสะฟุศศอลิหฺ ซึ่งเป็นบรรพชนตัวอย่างที่ประพฤติตัวใกล้เคียงและสอดคล้องกับหลักการอัลอิสลามมากที่สุด ทั้งนี้ การที่เราศึกษาเรื่องราวนี้มิได้หมายความว่าผู้ที่ศึกษาไม่รู้ข้อมูลอัลกุรอาน หะดีษที่จะนำเสนอ แต่ข้อมูลที่จะเสนอล้วนเป็นที่รู้จักและศึกษากันมาแล้ว แต่การทบทวนนี้จะนำเนื้อหาจากอัลกุรอานและหะดีษที่เรารู้แล้วมาบรรจุลงในตารางของการสำรวจชีวิตเพื่อให้ตัวบทเหล่านั้นมีประสิทธิผล ไม่ใช่เป็นเพียงหลักฐานที่ท่องจำหรืออ่านอย่างเดียว 

 

 

 

 

ในซูเราะฮอัลฮัชรฺ  ซึ่งเป็นชื่อหนึ่งของวันกิยามะฮฺ  เมื่อมนุษย์ทั้งหลายฟื้นคืนชีพแล้วอัลลอฮฺก็จะบังคับให้มนุษยชาติทั้งหลายชุมนุมรวมตัวในสถานที่แห่งวันกิยามะฮฺเพื่อคิดบัญชี   ตอนท้ายของซูเราะฮฺนี้ มีอายะฮฺที่คุ้นหู สำหรับคนที่อ่านอัลกุรอานหรือละหมาดญะมาอะฮฺที่มัสญิด บรรดาอิมามมักอ่านซูเราะฮฺหรืออายะฮฺนี้ เป็นอายะฮฺหลักเมื่อพูดถึงในการทบทวนชีวิต อายะฮฺนี้ส่งผลกระทบต่อการเข้าใจเป้าหมายในการใช้ชีวิตของเราที่เกี่ยวกับวันปรโลก เพราะแน่นอนมุสลิมที่มองวันกิยามะฮฺ หรือคนอื่นที่ไม่มองถึงวันกิยามะฮฺเหมือนมุสลิมข้อแตกต่างย่อมชัดเจน คืออายะฮฺที่ว่า

 

 

แต่การเตรียมซึ่งการตักวาภายในจิตใจได้อย่างไรนี่คือเรื่องใหม่ที่อายะฮฺได้พูดถึง คำว่า “วันพรุ่งนี้” มิได้หมายถึงวันกิยามะฮฺจะมาถึงในวันพรุ่งนี้ และในอีกอายะฮฺหนึ่งได้กล่าวถึง เมื่อวันกิยามะฮฺมาถึงอัลลอฮฺได้ทำลายทุกสรรพสิ่งบนโลกนี้แล้ว ทรัพย์สิน สิ่งต่างๆ ที่มันสง่างามบนโลกนี้ได้ถูกทำลายให้พังหมด  

 

 

อัลกุรอานได้ให้นัยยะของเวลา เมื่อพูดถึงเรื่องกิยามะฮฺ คือความสั้นของระยะเวลาที่มันห่างระหว่างเรา อดีตและอนาคต ถ้าเราจะมองถึงมิติแห่งเวลามันยาวมาก ตัวอย่างเช่น อดีตของโลกนี้หรืออดีตของมหาจักรวาลนี้ นับเป็นพันๆ ล้านปี ถ้าพูดถึงทั่วไป แต่อัลกุรอานได้สรุปเวลานี้ทั้งหมด อายุของโลกนี้ จักรวาลทั้งหมด เมื่อถึงวันกิยามะฮฺแล้ว เสมือนเมื่อวันวานนี้ไม่เคยมีอะไรเลย เมื่อกล่าวถึงโลกปัจจุบันที่เราอาศัยอยู่ วันกิยามะฮฺก็ยังไม่เกิดขึ้น อัลลอฮฺ   จะกล่าวถึงวันกิยามะฮฺ คือวันพรุ่ง  โลกนี้ในอัลกุรอานหมายถึงอดีต และโลกหน้าคืออนาคต ระหว่างอดีตกับอนาคต ถ้าเรามองด้วยมิติของคนธรรมดา อดีตและอนาคตจะสรุปได้อย่างไรในเวลาเพียง 2 วัน แต่อัลกุรอานบอกไว้ในสองวัน  โลกนี้ทั้งหมดคือเมื่อวาน และโลกกิยามะฮฺคือวันพรุ่ง ฉะนั้นชีวิตของเรามีเพียง 2 วัน

 

ถ้าระยะเวลาของท่านในชีวิตมีเพียง 2 วัน ท่านจะทำอย่างไร เวลาสั้นๆ อย่างนี้เราจะทำอย่างไร แต่ในความเป็นจริงเราก็รู้ อัลกุรอานก็รู้ว่าเวลาจริงมันไม่ได้สั้น  แต่เมื่อกุรอานได้พูดถึง โดยนำความสั้นของเวลามากล่าว คือเพื่อให้มนุษย์เข้าใจและไม่ละเลย ประวิงเวลาคิดว่าวันกิยามะฮฺอีกไกลโดยที่ไม่ต้องเกรงกลัว ให้พิจารณาถึงสิ่งที่ได้เตรียมไว้สำหรับวันกิยามะฮฺ หมายถึง ยังมีระยะเวลาที่ให้เราพิจารณา คิดบัญชีว่าเราได้ทำอะไรดีๆ บ้าง หรือได้ทำอะไรชั่วๆ บ้าง การพิจารณาของสิ่งเหล่านี้ ความชั่วที่ทำไป ความดีที่ได้ทำอยู่ หรือจะทำ นี่คือที่อุละมาอฺเรียกว่า มุฮาซะบะฮฺ

 

เรื่องของการทบทวนชีวิตเป็นตำแหน่งของอีมานที่ผู้ศรัทธาต้องมี แต่ตำแหน่งของมุฮาซะบะฮฺจะมาตอนไหน อุละมาอฺบอกว่า มันต้องมีอาซีมัตในการเตาบัต คือความตั้งใจในการกลับเนื้อกลับตัวก่อน

 

ก่อนที่จะมีมุฮาซะบะฮฺ จะต้องมีการตั้งใจกลับเนื้อกลับตัว มันเป็นไปไม่ได้ หากคนที่จะพิจารณาทบทวนชีวิตจะสามารถถึงตำแหน่งนี้ การได้คิดบัญชีละเอียด เคยทำอะไรมาบ้าง ประเมินตนเองอย่างเคร่งครัดว่าตนเองดีหรือไม่นั้น มันเป็นไปไม่ได้คนที่จะถึงตำแหน่งนี้ เว้นแต่ต้องได้ผ่านมาแล้ว ซึ่งตำแหน่งแห่งการเตาบัตกลับเนื้อกลับตัวอย่างตั้งใจแล้ว

 

แต่สำหรับคนที่ยังไม่ได้เตาบัตหมายถึง ใช้ชีวิตเหมือนเดิม อยู่อย่างเดิม ไม่ได้ตั้งใจเตาบัต คนนี้จะมีโอกาสได้ทบทวนชีวิตไหม ตอบว่าไม่มี ฉะนั้นผู้ที่ต้องการทบทวนชีวิตตนเองต้องมีการเตาบัต (กลับเนื้อกลับตัว) มีความตั้งใจที่จะเปลี่ยนแปลงชีวิต ท่านต้องเปลี่ยนชีวิตของท่านสู่ความถูกต้อง

 

---

เรียบเรียงจาก ทบทวนชีวิต (ไฟล์เสียง), ชัยคฺริฎอ อะหมัด สมะดี, 3 ธ.ค.49 โดย อุมมุญันนะฮฺ