เงื่อนไข(หลักเกณฑ์)ในการเตาบัต

 

 

จากหลักเกณฑ์ที่ได้กล่าวมานั้นจะเห็นได้ว่า การสำนึกหรือการรับสารภาพในความผิดและการละทิ้งบาปนั้นเป็นสิ่งที่สำคัญต่อผู้ที่ทำการเตาบัต ซึ่งคนที่ไม่รู้สึกถึงบาปที่เขากระทำและไม่ยอมรับผิดในบาปนั้น เขาจะไม่มีวันที่จะละทิ้งการกระทำที่เป็นบาปนั้นได้ เปรียบได้กับคนป่วยที่ไม่ยอมรับว่าตัวเองมีโรค เขาจะไม่มีทางรักษาให้หายได้ เพราะเขาจะปฎิเสธอย่างแข็งขันที่จะไปหาหมอ ท่านนบี ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม ได้กล่าวว่า 

 

และจากเงื่อนไขดังกล่าวนั้นเราจะเห็นว่าความผิดหรือสิทธิระหว่างมนุษย์กับอัลลอฮฺนั้นจะอยู่บนพื้นฐานของ “การให้อภัย” หรือ المسامحة  ซึ่งทำได้โดยการวิงวอนขออภัยโทษจากอัลลอฮฺ ซุบฮานะฮูวะตะอาลา แต่ความผิดหรือสิทธิระหว่างมนุษย์กับมนุษย์ด้วยกันนั้นจะอยู่บนพื้นฐานการขอขมา หรือ المشاحّة أو المطالبة  ซึ่งการที่จะหลุดจากพันธนาการนี้ต้องได้รับการอภัยจากเจ้าของสิทธิ

 

และจากเงื่อนไขดังที่กล่าวมาเช่นกันทำให้เราเข้าใจว่าการเตาบัตนั้นเป็นสิ่งที่จำเป็นต้องทำ มิใช่เป็นสิ่งที่อนุโลมให้ทำ(คือจะทำก็ได้ไม่ทำก็ได้) เพราะการเตาบัตในอิสลามนั้นย่อมมีผลต่อการกระทำและคำพูดของตัวผู้ที่เตาบัต กล่าวคือเป็นไปไม่ได้เลยที่คนหนึ่งจะอ้างว่าเขาได้เตาบัตตัวแล้ว แต่ในขณะเดียวกันเขายังคงกระทำบาปนั้นอยู่ และเป็นไปไม่ได้เลยที่คนหนึ่งคนใดจะบอกว่าเขาเป็นผู้เตาบัตแล้วในขณะที่เขายังคงเรียกร้องและเชิญชวนผู้อื่นไปสู่การทำบาปหรือความผิดนั้น ฉะนั้นการเตาบัตของคนๆหนึ่งจะไม่ประสบความสำเร็จและไม่เป็นการเตาบัตที่มีความบริสุทธิ์ใจ(อิคลาศ)ถ้าหากเขายังคงดื้อดึงและมั่นคงอยู่กับความผิดนั้น อัลลอฮฺ ซุบฮานะฮูวะตะอาลา ได้ตรัสไว้ว่า

 

 

ซึ่งท่านอุมัร บินอัลคอฏฏ๊อบ ได้ถูกถามถึง การเตาบัตที่บริสุทธิ์ (التوبة النصوح)  ท่านได้ตอบว่า “คือการที่คนๆหนึ่งได้เตาบัตจากความผิด จากนั้นเขาจะไม่หวนกลับไปกระทำมันอีกเลยตลอดไป”

 

จะเห็นได้ว่าหลักการเตาบัตข้อสองและสามนั้นเป็นหลักการที่เกี่ยวข้องกับจิตใจและสามัญสำนึก ไม่มีผู้ใดที่จะรับรู้ได้นอกจากอัลลอฮฺตะอาลา ฉะนั้นการสำนึกในความผิดและการตั้งใจอย่างแน่วแน่ที่จะไม่หวนกลับไปปฎิบัติอีกนั้นเป็นสิ่งที่ฝังแน่นอยู่ในหัวใจของผู้เตาบัต ไม่มีผู้ใดสามารถล่วงรู้ได้ นี่แสดงให้เห็นถึงการที่ผู้กระทำผิดนั้นย่อมต้องรับผิดชอบต่อบาปของเขา และเขาคนเดียวเท่านั้นที่สามารถเติมเต็มความดีในชีวิตของเขาได้ ดังที่อัลลอฮฺได้ตรัสว่า

 

 

อย่างไรก็ตามจำเป็นอย่างยิ่งที่เราควรจะเน้นย้ำและกำชับถึงเรื่องการชดใช้หนี้หรือคืนสิทธิต่างๆกลับไปสู่เจ้าของในกรณีที่ความผิดนั้นเป็นเรื่องระหว่างมนุษย์กับมนุษย์ด้วยกัน ฉะนั้นแล้วหากใครขโมยหรือยักยอกทรัพย์สินของผู้อื่น วาญิบ(จำเป็น)ที่เขาต้องคืนหรือชดใช้ทรัพย์สินนั้นให้กับเจ้าของ หากใครที่นินทาว่าร้ายผู้อื่น วาญิบที่เขาต้องไปขออภัยจากคนๆนั้น หากใครทำร้ายคนอื่นก็เช่นกัน วาญิบที่เขาต้องขอโทษจากคนนั้นก่อนที่เขาจะทำการเตาบัต ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความสามารถของแต่ละคน กล่าวคือหากมีความยากลำบากหรือไม่มีความเป็นเป็นไปได้ที่จะขออภัยโทษจากคนที่เราอธรรมเขา อย่างน้อยเราก็ควรดุอาอฺและขออภัยโทษให้เขาแทน 

 

 

และเช่นเดียวกัน บรรดาผู้ที่กระทำสิ่งอันเป็นบิดอะฮฺ(อุตริกรรมทางศาสนา) รวมทั้งผู้เผยแพร่ลัทธิหรือความเชื่อที่หลงทางทั้งหลาย พวกเขาจำเป็นต้องแก้ไขในสิ่งที่พวกเขากระทำ อย่างไรก็ตามการที่ผู้เตาบัตไม่สามารถแก้ไขสิ่งชั่วที่ได้เคยทำนั้นก็มิได้ทำให้การเตาบัตระหว่างเขากับอัลลอฮฺเป็นโมฆะ แต่เขายังคงมีพันธะที่ต้องรับผิดชอบต่อมนุษย์ที่เขาได้อธรรม และต้องชดเชยจากผลบุญที่เขามีให้กับคนที่เขาอธรรมนั้น

 

และอีกสิ่งหนึ่งที่การเตาบัตในอิสลามแตกต่างจากการเตาบัตในศาสนาอื่นคือ การเตาบัตนั้นจะมีอิทธิพลและส่งผลดีในการแก้ไขปรับปรุงการดำเนินชีวิตของมนุษย์ให้กลับมาอยู่ในหลักการที่ถูกต้องของศาสนาทั้งในปัจจุบันและอนาคต นั่นคือผู้ที่เตาบัตตัวแล้วเขาก็เปรียบเสมือนมนุษย์คนใหม่ จะได้รับการปฎิบัติเหมือนกับคนดีทั่วไป ถึงแม้ว่าที่ผ่านมาอดีตของเขาจะสกปรกไปด้วยความชั่วและบาปอันมากมายก็ตาม อัลลอฮฺตรัสว่า 

 

 

ซึ่งอายาตเหล่านี้ได้ถูกประทานลงมายังนครมักกะฮฺ (ตามที่ท่านอิบนุอับบาสได้บอกไว้) เหล่าบรรดามุชรีกีนได้ถามว่า “มีสิ่งใดเล่าที่จะสามารถช่วยให้เรารอดพ้นจากความผิดที่เราได้กระทำมาโดยเราได้ทำการตั้งภาคีต่ออัลลอฮฺและเราได้ฆ่าชีวิตมนุษย์ที่อัลลอฮฺทรงห้ามฆ่าและเราได้ปฎิบัติความชั่วทุกรูปแบบ!!”  อัลลอฮฺ ซุบฮานะฮูวะตะอาลา จึงได้ประทานอายะฮฺที่ว่า

 

 

ความเมตตาของอิสลามนั้นได้กำหนดให้การเตาบัตเป็นเรื่องง่าย มิได้เป็นสิ่งยุ่งยากสำหรับผู้กระทำผิด แต่ได้บัญญัติให้มันเป็นสิ่งที่สะดวกสำหรับผู้ที่ต้องการปรับปรุงแก้ไขชีวิตของเขา เพื่อจะได้เป็นสมาชิกที่ดีของศาสนา สังคม ครอบครัวและเป็นประโยชน์ต่อประชาชาติโดยรวม 

 

อิสลามถือว่าการเตาบัตนั้นเปรียบเสมือนการปกป้องสังคมจากความชั่วทั้งหลาย และสร้างความสงบสุขภายในสังคม เพราะการเตาบัตนั้นช่วยทำให้มนุษย์มีความหวัง ไม่สิ้นหวังในความเมตตาของอัลลอฮฺถึงแม้เขาจะทำความผิดไว้มากก็ตาม อัลลอฮฺตรัสว่า